HABER MERKEZİ
Oluşturulma tarihi: 10 Kasım 2025 11:25
W.M. Hawaii’deki Mauna Kea’daki Keck Gözlemevi’nde gökbilimciler, Güneş benzeri bir yıldızın beyaz cüceye dönüştükten milyarlarca yıl sonra parçalanmış bir gezegeni yutması sırasında bıraktığı kimyasal izleri yakaladılar.
LSPM J0207+3331 adı verilen bu beyaz cüce, Dünya’dan yaklaşık 145 ışıkyılı uzaklıkta, Üçgen takımyıldızında yer alıyor. Bulgular, ölü yıldızların etrafındaki gezegen sistemlerinin önceden düşünülenden çok daha sonra kararsız hale gelebileceğini ve “gecikmeli” çökmelerin meydana gelebileceğini gösteriyor.
13 ELEMAN
Araştırma ekibi beyaz cücenin fotosferinde 13 ağır element tespit etti. Ağır elementler hızla (birkaç gün içinde) çöktüğünden, nispeten serin, hidrojen açısından zengin beyaz cücelerde bu kadar çok elementin bir arada görülmesi beklenmiyordu. (Atmosfer daha şeffaf olduğundan ve bu elementler milyonlarca yıl boyunca yüzeyde kalabildiğinden, daha sıcak, helyum ağırlıklı beyaz cücelerdeki elementleri tespit etmek daha kolaydır.) Bu olağandışı görüntü, yıldızın yakın zamanda gezegen kalıntıları tarafından “kirlendiğini” gösteriyor.
ROCKY KAPLAMA, METAL ÇEKİRDEK
Spektrumdaki parmak izleri, yutulan cismin en az 200 kilometre çapında, kayalık bir örtüye ve metalik bir çekirdeğe sahip olduğunu ortaya koyuyor. Ekip çekirdek-kütle oranının %55 civarında olduğunu hesapladı. Karşılaştırma için: Merkür’ün oranı yaklaşık %70, Dünya’nınki ise yaklaşık %32’dir. Bu ölçüm, yok edilen gezegenin iç yapısının, metalik çekirdek ve kayalık mantodan oluşan “Dünya benzeri” bir kombinasyona sahip olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılar iki temel senaryonun altını çizerek, “Yıldız öldükten çok sonra bile bir şey bu sistemi bozmuş olmalı” diyor:
– Yıldızın kütle kaybı nedeniyle zamanla gezegen yörüngeleri kararsız hale gelir,
– Uzakta saklanan Jüpiter büyüklüğünde bir gezegen, daha küçük kayalık gezegenleri ölümcül yörüngelere itiyor.
Bu potansiyel “günah keçilerini” doğrudan yakalamak zordur; çünkü soğuk ve sıkıcıdırlar. Ancak ESA’nın Gaia astrometrik arşivi ve JWST kızılötesi ölçümleriyle dolaylı imzalar aranacak. Böylece yıldızdaki enkazın nasıl hareket ettiği ve “ölü” çoklu gezegen sistemlerinin uzun vadeli evrimi anlaşılabilir.
BİZE NE SÖYLÜYOR?
Beyaz cüceler normalde saf hidrojenden oluşan atmosferleriyle tanınırlar. Bu atmosferde ortaya çıkan ağır elementler, yakın zamanda yutulan maddenin doğrudan kanıtıdır. Bu şekilde, gezegenin bileşimi hakkında uzaktan doğrudan ölçemediğimiz benzersiz ipuçları elde ediyoruz: kaya-metal oranları, çekirdek boyutu ve hatta jeolojik geçmişin izleri. Kısacası beyaz cüceler gezegenleri yok ederek onların nelerden oluştuğunu ortaya çıkarıyor.
GÜNEŞİN UZAK GELECEĞİ
Bu çalışma aynı zamanda Güneş Sisteminin yaklaşık 5 milyar yıl içindeki kaderinin soğuk bir ön izlemesini de sunuyor. Güneş dış katmanlarını uzaya itip beyaz cüceye dönüşürken, bir gün asteroitler ve küçük gezegenler içe doğru çekilip parçalara ayrılabilir; Ağır elementler ayrıca güneş enkazının atmosferinde geçici izler bırakabilir. Bugün gördüğümüz sahne çok uzak bir geleceğin kimyasal kostümlü provası gibi görünüyor.